“İki şey, zihni hayranlık ve huşu ile doldurur… tepemdeki yıldızlı gökler ve içimdeki ahlak yasası.” -Kant

John Rawls’un felsefe üzerine soruları ve yöntemi, tartışma biçimi ve konu skalası sosyal ve politik felsefe için her zaman bir gündem oluşturmuştur. John Rawls 1962’den 1991’e kadar, Harvard’da profesör olarak görev yaptığı dönemde, ahlaki ve politik felsefe alanlarında çeşitli dersler verdi. En etkilisi, etik üzerine lisans dersiydi. Bu derste sıklıkla Aristoteles, Leibniz, Kant, Mill, Hume, Sidgwick ya da Ross’u da içeren çeşitli tarihsel figürler inceleniyordu. Rawls’un eğitimini verdiği biçimiyle, ahlak psikolojisi etiğin akademik bir alt alanı değildi, daha çok insan yaşamında ahlakın oynadığı rolün bir çalışmasıydı: ahlaki akıl yürütme, bunun varsaydığı birey kavramı ve ahlakın sosyal rolü organize etmesi.

John Rawls’un yayımlanmış çalışmalarında felsefenin onun için oldukça önemli olduğu açıkça görülebilse de hayatı boyunca yaptığı bu tarih çalışmasının sıra dışı ürünlerinden pek azı bilinmektedir. Onun ahlak felsefesinin tarihi üzerine derslerini içeren bu kitapla amaçlanan, felsefi başarısının önemli bölümünü büyük oranda erişilebilir kılmaktır.

Ahlak Felsefesi Üzerine Dersler.jpg

Ahlak Felsefesi Üzerine Dersler

John Rawls

Fransa’da ilk kez 1940’ta yayınlanan Hayır Diyen Felsefe, bilim felsefesinde büyük bir yenilenmeyi temsil eder. Bachelard bu büyük eserinde, ampirizm ile rasyonalizmi uzlaştırmaya çalışır. Çünkü ampirizm anlaşılmaya ihtiyaç duyar; rasyonalizm ise uygulanmaya: Ampirik bir yasa, akıl yürütmenin temeline oturtularak kanıtlanır; bir akıl yürütme ise, deneyin temeline oturtularak yasalaştırılır. Gaston Bachelard için “hayır” [non], önceki bilgiyi aşmayı ve onu tamamlamayı simgeler. Bilim felsefesi genellikle birbirine zıt iki aşırılığa düşer: Ya aşırı felsefidir, yani genel prensiplere, a prioriye ve rasyonel değerlere aşırı bağlıdır; ya da aşırı bilimseldir, başka bir deyişle kendini belirli sonuçlarla,

a posterioriyle ve deneysel değerlerle kısıtlar. Bachelard’a göre, genel prensiplerin hangi koşullarda belirli sonuçlara yol açabileceğini –ya da bunun tersini– gösteren yeni bir bilim felsefesine ihtiyacımız vardır.

 

“Günümüzde bilimsel düşünceyi canlandıran çifte devinim felsefi olarak dile getirilebilseydi, a priori ile a posteriori almaşıklığının zorunlu olduğu, ampirizmle rasyonalizmin bilimsel düşünce içinde, birbirlerine zevk ve acıyı birleştiren bağ kadar güçlü ve tuhaf bir bağla bağlı oldukları fark edilecekti. Gerçekten de, bunlardan biri ötekine hak vererek başarıya ulaşır: Ampirizmin anlaşılmaya ihtiyacı vardır, rasyonalizmin de uygulanmaya.”

0001772825001-1.jpg

Hayır Diyen Felsefe

27 Temmuz 1884'te Bar-sur-Aube'da doğdu. Ortaöğrenimini Bar-sur-Aube'da tamamladı. Önce 1903-1905 yılları arasında Remiremont'ta Posta ve Telgraf İdaresi'nde, ardından 1907-1913 yılları arasında Paris'te Posta ve Telgraf İdaresi'nde çalıştı. 1912 yılında Matematik Bilimleri'nde yükseköğrenim diplomasını aldı. Ekim 1919'da ortaöğretim kadrosunda yer aldı, 1922 yılında felsefe, 1927 yılında da Sorbonne'da edebiyat doktoru ünvanını aldı. 1930 yılında Dijon Edebiyat Fakültesi'nde felsefe profesörlüğüne başladı. 1940 yılında ise on dört yıl boyunca profesör olarak yer alacağı Sorbonne Bilim Felsefesi ve Tarihi Kürsüsü'ne girdi. Bilim Tarihi Enstitüsü yöneticiliği yapması da aynı yıllara rastlar. 1951 yılında Légion d'honneur nişanı ile ödüllendirildi.

Gaston Bachelard, 16 Ekim 1962'de Pariste öldü.

Gaston Bachelard

Kapital’i Okumak, yayınlandığı yıl olan 1965’ten bugüne, hâkim Marx ve Kapital okumalarında önemli bir yarık oluşturmuş ve egemen Hegelci-tarihselci okumadan bir kopuşu mümkün kılmıştır. Louis Althusser’in öğrencileriyle birlikte 1964-65 yıllarında École Normale Supérieure’de hazırlayıp gerçekleştirdiği bu seminerler, sonrasında kitaplaştırılmıştır. Hümanizmin özne kategorisine derinden eleştiriler getiren ve Marx’ın yapıtlarının, bütün insan bilimleri sahasına genişletilebilecek bilimsel bir yöntem sunduğu iddiasındaki bu eser, bunu yaparken kendini Hegelci Marksizmden ayırarak Spinozacı, Freudcu ve Lacancı kategorileri kullanıma sokar. Kitabın hazırlandığı yıllarda gerçekleştirilen Canguilhem, Lévi-Strauss, Lacan’ın seminerlerinin, o zamanın Fransa’sındaki düşünsel iklimi şekillendirdiği aşikârdır. Kitabın yazarları kendilerini yapısalcı terminolojiden  ayırmak isteseler de, eserin problematiğini yer yer yapısalcılıkla benzer sorunların oluşturduğu iddia edilebilir. Lukács, Gramsci ve Frankfurt Okulu’nda maddileşmiş Hegelci Marksizm hattına karşılık, anti-hümanist ve tarihselcilik-karşıtı Marksizm hattının kurucu metinlerinden biri olan bu kitabın 20. Yüzyıl Marksist teorisi için keskin bir belirleyiciliği vardır. Kapital’i Okumak’ı bugün okumak, Marksizm okumalarında süregelen tartışmaları anlamak ve kaynaklarına inebilmek açısından yadsınamaz tarihsel bir öneme sahiptir.

Mehmet Fahrettin Biçici

Demek ki, Kapital’in felsefi olarak okunması masum bir okumanın tamamen tersidir. Bu suçlu bir okumadır, ama suçunu itiraf ederken kendi günahını bağışlamaz. Tersine, kendi günahını “iyi günah” olarak üstlenir ve bu günahın zorunluluğunu kanıtlayarak savunur. Dolayısıyla, okuma olarak kendini aklayan istisnai bir okumadır ve her suçlu okumaya, yüzündeki masumiyet maskesini düşüren soruyu, masumiyetinin o basit sorusunu sorarak bunu yapar:

Okumak nedir?

-Louis Althusser-

0001732191001-1.jpg

Kapitali Okumak

Kolektif

“Gunter Grass ve Jose Saramago’nun izinde, genç bir yetenek. Goce Smilevski, nadir rastlanan türde yepyeni bir şey koyuyor önümüze. Çağdaş edebiyatın Avrupalı sesi, geçmişten bize kalmış bir mirası işleyerek hayal gücüyle zenginleştiriyor ve mesajını geleceğe taşımaya kararlı.”

-Joshua Cohen

“Goce Smilevski’nin cümleleri, Tolstoy’un metinlerinden aldığım tadı hatırlatıyor bana. Kelime seçimlerindeki sadelik ve o sade kelimelerden oluşan cümlelerin anlamsal derinliği… Smilevski, sadeliği devleştirme ve oradan güçlü duygular, imge ve düşünceler yaratma konusunda oldukça başarılı.”

-Nicholas Meyer


Kahkahanın ve insancıl bakışın filozofu, döneminin radikal ve yalnız düşünürü Spinoza, ardında kişisel yaşamına dair pek az şey bırakmıştır. Spinoza ile Sohbetler düşüncelerine verilen kıymetle ters orantılı şekilde göz ardı edilen, ünlü düşünürün benliğini betimlemeye dair iyi niyetli ve cesur bir girişim.

Spinoza ile Sohbetler; aforoz edilmiş, kovulmuş, önemsenmemiş fakat her zaman insanın mutluluğa ulaşmasını konu edinmiş bu filozofa kendi ağzından yazılmış bir ağıt...

Kategoriler

Kurgu

Kurgudışı

Felsefe - 4 Kitap